Yönetim meselesi uzun yıllardır düşünürler, bilim adamları ve uygulamacıların ilgisini çekmiştir. Yönetim düşüncesi tarihinde bazı konular zaman zaman gündeme gelip kaybolurken; bazı konular sürekli gündemde kalmış ve kalmaya da devam edecek gibi görünmektedir. Yönetim meseleleri ele alınırken şu temel soruların cevabı üzerinde sıklıkla düşünmekte yarar var:

• Yönetimle ilgili meseleler geleneksel yönetim düşüncesinde nasıl ele alınmıştır?
• Bu meseleler günümüz bilimsel yönetim yaklaşımlarında nasıl sistemleştirilmiştir?
• Değerler, kültür ve bağlam yönetim yaklaşım ve sistemlerini nasıl etkilemektedir?

Yönetim alanında sürekli gündemde kalan ve önemini kaybetmeyen bazı temel meseleler nelerdir dediğimizde öne çıkanları şöyle sıralayabiliriz:

• Yönetimin gayesi
• Kurumsallaşma
• Liderlik
• İnsan istihdamında ehliyet ve liyakat
• Motivasyon
• Başarı

Bu meselelerin her birisi uzun uzun açıklanması gereken kapsam ve derinliktedir.Yazının amacına uygun olarak bu çalışmada bunları kısaca tanıtmakla yetinilecektir.

Yönetimin Gayesi
Yönetim gayesi denilince akla yönetim felsefesi, yönetim zihniyeti ve yönetim değerleri gelmektedir.Yönetimin ulaşmak istediği amaç ve hedefler ile faaliyetler yürütülürken rehberlik edecek anlayış ve değerler yönetimin gayesi kapsamında ele alınabilir.Yönetimin amaç ve hedeflere ulaşması kadar, bu amaç ve hedeflere ulaşmak için izlenilen yol ve yöntemler de önem arz etmektedir. Yani amaca ulaşmak yanında amaca götüren yolların da meşruiyeti ve uygunluğu önemlidir.

Pratik ve uygulamalı bir alan olan yönetim alanında sıkça değerler ile uygulamalar arasında çelişki ve ikilemler oluşabilmektedir. Böyle bir durumda ilke ve değerlerde ne kadar ısrar edileceği ahlaki ve ilkesel bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Söylem düzeyinde ilke ve değerler sıkça vurgulanırken; uygulamada, pratik sorun, dayatma ve kısıtlar gerekçe gösterilerek ilke ve değerlerin ihmal edildiği görülmektedir.

Kurumsallaşma
Yönetim alanında ikinci mesele kurumsallaşmadır. Kurum, kurumsallaşma ve kurumsal yönetim kavramları uygulamacıların son yıllarda sıkça kullandıkları ve büyük önem atfettikleri yönetim kavramlarıdır. Kurumsallaşma meselesinin temelinde yönetimin yapısal yönü olup, kurumsal yapı ve işleyiş ile kurumlarda süreklilik ve yenilenme üzerinde durulmaktadır.Yönetimin yapısal ve organizasyonel yönüyle ilgili bu kavramlarla kastedilen iş ve işlemlerin sistematik, belli ilke ve kurallara göre yapılmasıdır. Bu basit ve genel tanım özünde doğru olmakla beraber, eksiktir. Kurum, kurumsallaşma ve kurumsal yönetimden bahsederken, ilke ve kurallar yanında kültürü de dikkate almak gerekir. Yani kurum olmak organizasyonel ilkelere göre işleyişi düzenlemekle başlayan ve zaman içinde gelişen psikolojik ve sosyolojik bir süreçtir.

Liderlik
Yönetim alanında bir diğer temel mesele liderliktir.Liderin özellikleri ve liderlik tarzı meselenin özünü oluşturmaktadır.Geçmişte liderin sahip olduğu özellikler daha fazla vurgulanırken, günümüzde liderin özellikleri yanında, beraber çalıştığı kişilere yönelik davranışları ve liderlik yaptığı koşullar da öne çıkmaktadır.Liderin yönettiği kurumun ölçeği ile kamuya da özel sektör kuruluşu olması da liderlik yaklaşımlarında farklılığa sebep olmaktadır.Bu çerçevede liderlik bahsinde, adalet, katılım, şeffaflık ve hesap verme önemini hiç yitirmeyen konular olarak dikkat çekmektedir.Günümüzde bu konular yönetişim (governance) başlığı altında ve uygulamaya dönük olarak oldukça yoğun biçimde tartışılmaktadır.

İnsan İstihdamında Ehliyet ve Liyakat
Yönetim alanında insan istihdamı da temel bir mesele olma özelliliğine sahiptir. Çalışma hayatında işin gerektirdiği niteliklere sahip kişilerin istihdamı temel bir ilkedir. Emanet ve ehliyet birlikte ele alınan ve birbirini tamamlayan iki kavramdır. Emanet geçici bir sure kendisine verileni korumak ve yerli yerince kullanmak, zamanı gelince de sahibine vermek demektir. Ehliyet ise iş veya görev için yeterli ve layık olmak demektir. Günümüzde bu iki kavram insan kaynakları yönetimi başlığı altında sistemleştirilmiş ve uygulanmaya çalışılmaktadır. Günümüzde insan kaynakları uygulamalarında daha fazla ehliyete odaklanıldığı, emanetin daha az gözetildiği söylenebilir. Emanet ve ehliyet birlikteliğinde güven kritik bir kavramdır. Liyakatin ihmal edildiği güven nasıl sorunsa, güvenin ihmal edildiği liyakat da sorun oluşturmaktadır. Birisini diğerine tercih etmek yerine, ikisinin birlikte varlığı insan istihdamında hem adalet hem de başarı getirmektedir.

Motivasyon
Yönetim alanında insan yönetimiyle ilgili diğer bir mesele de motivasyondur. İnsanları motive eden faktörler ile motivasyon teknik ve araçları bu konuda üzerinde en çok durulan konulardır. Motivasyon ile ilgili teorik çalışmalar ağırlıklı olarak insan ihtiyaç ve beklentileri üzerinde durmakta, motivasyonun temelini oluşturan faktörler ve motive edici faktörler ayrımı yapmaktadır. Motivasyonun özünde insanların harcadıkları çaba ve gayret ile bunun karşılığında aldıkları hak ve ödüllerde adaletin olduğuna inanmaları yatmaktadır. Son dönem çalışmalarda ise insanın kendisiyle ilgili öz yeterliliği ve karar verme sürecinde inisiyatif verilmesi öne çıkmaktadır.

Başarı
Yönetim alanında ele alacağım son mesele başarıdır. Başarı konusu hangi kriterlere göreve nasıl değerlendirildiği üzerinden irdelenmektedir.Yani başarı denildiğinde neyin hangi düzeyde başarı sayılacağının tanımlanması ve kişilerin buna ulaşma düzeyinin doğru belirlenmesi akla gelmektedir. Başarı konusu ele alındığı zaman niceliksel ve niteliksel kriterler ayrımı yapılmaktadır. Niceliksel kriterler görece olarak daha kolay ölçülmektedir. Nicel kriterlere ağırlık verilmesi üretim ve hizmet artışı doğururken, kalite sorunları da ortaya çıkabilmektedir. Buna karşılık nitel kriterler kalite artışı sağlarken ölçme güçlüğü doğurmaktadır. Son dönemlerde nicel ve nitel yöntemlerin başarı değerlendirmesinde birlikte kullanımı ile sorun biraz daha azaltılmaya çalışılmaktadır.

Sonuç
Sonuç olarak yönetimin gayesi, liderlik, kurumsallaşma, insan istihdamında ehliyet ve liyakat, motivasyon ve başarı yönetim alanında geçmişten bugün öne çıkan temel meseleler olarak dikkat çekmektedir.Yönetim alanında mesele olarak ortaya konulan bu konular hakkında ilke ve değerler konusunda bir rehberliğe ihtiyaç bulunmaktadır. Aynı şekilde bu konuların pratikte uygulanabilmesi için de sistem ve tekniklere ihtiyaç bulunmaktadır. Adil ve etkin bir yönetim için sadece ilke ve değerlere vurgu yapmak nasıl yeterli değilse, ilke ve değerlerden mahrum uygulama sistem ve teknikleri de başka bir eksiklik olarak karşımıza çıkmaktadır.Yönetim gibi pratik bir alanın sosyal ve kültürel bir zeminde yürütüldüğü unutulmamalıdır. Aynı zamanda yönetimin uygulamaya yönelik sistem, yöntem ve teknikler gerektirdiğini ve bunlarla hayat bulduğunu da gözden kaçırmamak gerekmektedir.