PAYDAŞ GÖRÜŞÜ

Melike Günyüz

MEB’in yardımcı kitap ve öykü kitabı yayınlama ve dağıtma uygulamalarına nasıl yaklaşmalıyız ve nasıl değerlendirmeliyiz? 

2020 yılı verilerine göre Türkiye’nin yayıncılık kapasitesi 7.855 milyon dolardır ve bunun 3.148 milyon doları eğitim yayıncılığına aittir. Türkiye, yayıncılık alanında dünyanın birinci liginde yer alan bir ülkedir. IPA (International Publishers Association) verilerine göre ülkemiz her yıl üretilen başlık sayısında 6. sırada, perakende pazar büyüklüğü bakımından 9. sıradadır. 

YAYFED (Yayımcı Meslek Birlikleri Federasyonu) verilerine göre 2020 yılında sektör 433.213.632 adet bandrollü kitap ve MEB ise 184.200.000 kitap üretmiştir. Sadece 2020 yılında ilk baskısı yapılan çocuk ve ilk gençlik kitaplarının sayısı 10.429’dur. Toplam 78.500 adet yeni basılan kitabın yedide biri çocuk ve ilk gençlik kitabıdır. Bunun anlamı şudur: Ülkemizde her yıl büyüyen gelişen bir çocuk ve gençlik edebiyat yayıncılığı vardır, her yıl yeni birçok yazarın eseri piyasaya çıkmaktadır ve birçok yeni çizerin kitabı yayınlanmaktadır. Üstelik artık bu kitaplar (hem okul öncesi eğitim kitapları hem de kurgusal kitaplar) birçok dile çevrilerek dünya çocukları ile buluşmaktadır.

Yardımcı ders kitabı pazar büyüklüğü bir önceki yıla göre %27,7 oranında gerilemiştir. Yani devletin yardımcı kitap dağıtması ile sektörün bu alanında ciddi bir gerilemesi söz konusudur. MEB’in yardımcı ders kitabı dediğimiz sınav merkezli anlatım ve testlerden oluşan kitaplarla ilgili bakış açısı da oldukça kafa karıştırıcıdır. Geçtiğimiz yıllarda bazı il millî eğitim müdürlükleri okul öncesi eğitim kitapları dâhil olmak üzere yardımcı ders kitaplarının okullara girişini yasaklamıştı. Yani ne öğretmen bir kitap önerebilir ne de bu kitaplar öğrencinin çantasında bulunabilirdi. Sonrasında il bazlı öğrenci başarı grafiklerinde düşüşü gören ilgili yetkililer geri adım atmak zorunda kalmışlardı. Sonraki yıllarda ise bu yasak doğrudan Ankara’dan duyurulmuştu. 2020-2021 eğitim öğretim yılında ise ilk defa 17,5 milyon öğrenci için ücretsiz yardımcı ders kitabı dağıtma kararı açıklandı. 

Sonuç olarak MEB’in hem yardımcı ders kitabı konusunda hem de çocuk edebiyatı konusundaki bu tektipleştirici, çocukları zengin koleksiyondan mahrum eden politikalar yerine 2023 Eğitim Vizyon belgesinde belirlenen hedeflere yönelik yayıncısı, yazarı, çizeri ile daha barışçıl bir ilişki içine girmesi, önceliğini zengin sınıf kitaplıkları ve okul kütüphaneleri kurmaya vermesi, sosyal devlet olarak farklı sosyoekonomik düzeydeki öğrenciler arasında açılan fırsat eşitsizliğine çözüm olacak