2020 TÜRKİYE’SİNDE YARGININ GENEL GÖRÜNÜMÜ
Hukuk konuşulmak istendiğinde akla ilk gelen yargı sistemi, birçok farklı parçadan oluşmaktadır. Roma hukukundan itibaren Kıta Avrupa sisteminde kabul edilen kamu hukuku-özel hukuk ayrımı elbette ilk akla gelen tasniflendirmedir. Bu tasnif ile birlikte Türk yargı sistemi, ilk derece mahkemeleri, bölge mahkemeleri (İstinaf) ve temyiz mahkemeleri (Yargıtay/Danıştay) olmak üzere üç kademeli bir sistemden oluşmaktadır. Anayasa mahkemesi de üst mahkeme olarak sistemin bir parçasıdır. AİHM ise iç hukuktaki yargı sisteminin bir parçası olmamakla birlikte, Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne taraf olması sebebiyle AİHM kararlarının gereğini yerine getirmekle yükümlüdür. Konularına göre hukuk, ceza ve idare olarak ayrılan ilk derece mahkemeleri; ağır ceza, asliye ceza, sulh ceza, asliye hukuk, sulh hukuk, idare, iş, icra, aile, çocuk, çocuk ağır ceza, asliye ticaret, tüketici, fikrî ve sınai haklar, kadastro, infaz hâkimliği/mahkemeleri şeklinde illerdeki ihtiyaca göre çeşitlenmektedir.
Rapor kapsamında 2020 Türkiyesi’nde yargının genel görünümünü ele alabilmek için belirli sınırlandırmalara gitme mecburiyeti doğmuştur. Her ne kadar yargı sistemi bir bütün olarak gözükse de, bütün dava/ dosya sayılarının detayını ve diğer konularla ilişkisini ortaya koymak çok daha kapsamlı çalışmaları gerektirmektedir. Çalışmanın kapsamının daraltılması amacı ve hukukun alt dallarının çeşitliliği ile bu çeşitliliğin birbirinden bağımsız pek çok hususu içermesi sebebiyle 2020 yılında Türkiye’nin gündemini en çok meşgul eden alanlar seçilerek incelenmiştir.
Bu çerçevede raporun bu bölümünde ancak kuş bakışı bir açıyla, seçilen alanlardaki istatistikî verilere yer verilerek dosya sayıları ve mahkemelerin işgücü ortaya konulmaya çalışılmıştır. Seçili alanlarda 2020 yılında gerçekleşen değişiklikler ve/veya toplumsal olaylar da ele alınarak değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Özellikle kamu hukuku alanında; Anayasa hukuku, insan hakları hukuku, ceza hukuku ve Yargıtay’a, özel hukuk alanında ise hukuk mahkemelerine, özelde aile mahkemelerine yer verilmiştir. Hem kamu hem özel hukuku ilgilendiren ve gün geçtikçe yaygınlaşan alternatif uyuşmazlık yöntemleri arabuluculuk ve uzlaştırma verileri de yıl içinde gerçekleşen değişiklikler ile birlikte değerlendirilmiştir. Bunun yanı sıra 2020’de gündemi en çok meşgul eden Doğu Akdeniz mevzusu, gelişmelerin seyrini takip eden ve uluslararası hukuk açısından değerlendirmeleri içeren bir yazı ile dikkate sunulmuştur.
