İslam Ahlâk Düşüncesi Projesi içerisinde düzenlenen “İslam Düşüncesinde Mizaç Teorileri” temalı yuvarlak masa toplantılarının dördüncüsü 7 Mart 2015’te Sümeyye Parıldar’ın yaptığı “Fârâbî’de Mizaç Teorisi” başlıklı sunumla İLKE’de gerçekleştirildi.

Parıldar, öncelikle Fârâbî’de mizaçtan bahsedildiğinde ahlâktan daha çok tabiatla alakalı olarak anlaşılması gerektiğini ifade ederek konuşmasına başlamıştır. Fârâbî’de mizacın temelde işlenmesinin sebebi, ahlâkî eylemlerimiz üzerinde bir etkisi olup olmadığı meselesidir. Buna bağlı olarak alemin açıklanması insan oluşumunun açıklanması ve insan topluluklarının durumu incelenmelidir. Sudur teorisine değinen konuşmacı, ilk olarak insanın oluşumunda nelerin etkili olduğu ve Faal aklın rolünü açıklamıştır. İnsanın kendi maddesi içerisindeki dört madde belli oranlarda bulunmaktadır. Bu maddelerin oranlarına göre ise insanın mizacı şekillenmektedir.

Sunumun temelinde insanların hem yapısında bulunan maddelerin oranlarının hem de çevresel koşulların insanın mizacında etkili olduğu düşüncesi hakimdir. Mizaçla alakalı bir şeyler ifade etmek gerekirse başta maddenin yapısı sonra insanın içerisinde bulunduğu maddi çevresel koşullara bakmanın gerekliliğine değinen sunum, toplantıya iştirak edenlerin ortak değerlendirmeleriile devam etmiştir.
Buna göre mizaç kelimesinin kavramsal açıklanmasında nelerin rol oynandığı ve Fârâbî’de mizacın açıklanmasına dair bilgilerin olup olmayacağı konusunda fikirler öne sürülmüştür. İnsanın ne olması ve kim oluşu hakkında neler söylenebileceği ve Fârâbî’nin metinlerinde bunlara dair nelerin bulunduğu ve bulunan ifadeler göz önüne alınarak fikir yürütmeler yapılıp yapılmayacağı hakkında bilgiler verilmiştir. Bu bağlamda Fârâbî’de siyaset ve ahlâk felsefesi merkeze alarak mizacın konuşulacağı ifade edilmiştir. İnsanın neliği ve kim olduğu hakkında Fârâbî’nin metinlerine bakıldığında burada eserlerinde de görüldüğü üzere mizaç kavramının ortaya çıktığı ifade edilmiştir. İşte tam da burada Fârâbî’nin siyaset ve ahlâk felsefesiyle bunun açıklanabileceği dile getirilmiştir. Fârâbî kadar insan mizacında dört unsurun etkileri ve oranları hakkında bilgilerin başka filozoflarda çokça yer verilmediği ifade edilmiştir.

Toplantıda genel anlamda bir mizac teorisinden bahsedilip bahsedilmeyeceği hakkında “Fârâbî’de sadece bir kavramdan mı söz edilir yoksa bir mizaç teorisine bağlı olduğunu söyleyebilir miyiz?” sorusu dile getirilmiştir. Yine Fârâbî’nin metinlerinde insan mizacının çevresel faktörlere göre değişebileceği ifade edilmiştir.

Fârâbî’nin metinlerinde mizacın, ahlâk ve siyaset felsefesi bağlamında konuşulabilirliği hakkında görüşler dile getirilmiştir. Bu konuda farklı görüşler dile getirildikten sonra mizacın değişip değişmeyeceği ve bu konuda nelerin etkili olduğu hususu da ifade edilmiştir. Burada insan iradesinin etkili olup olmayacağı konusunun mizac tartışmaları bağlamında dile getirilmesi gerektiği vurgulanmıştır.