Logo

Sosyal ve Ekonomik Etkileri Bağlamında Osmanlı Vakıflarının Tüzel Kişiliği

Özet

Klasik dönemde İslam dünyasında tesis edilmiş vakıfların tüzel kişiliğe sahip olup olmadığı ve vakıflarda tüzel kişilik unsurlarının sosyoekonomik alana etkisi meselesi, literatürde çokça tartışılan önemli meselelerden biridir. Bununla birlikte söz konusu meselenin yeterince aydınlatılabildiğini söylemek mümkün değildir. Çalışmanın amacı, klasik dönem İslam vakıflarının tüzel kişiliğe sahip olup olmadığını tespit etmek ve tüzel kişilik unsurlarının, ilgili dönemin sosyal ve ekonomik hayatına etkisini ortaya koymaktır. Günümüz medeni hukuku esas alınarak belirlenmiş olan tüzel kişilik özelliklerinden sürekli amaç, örgütlenme ve hukuk tarafından tanınma unsurlarının İslamî vakıflarda bulunduğunu net bir şekilde söylemek mümkündür. Bununla birlikte temel bir tüzel kişilik özelliği olarak kabul edilen iradi bağımsızlık unsurunun, vakıflarda diğer unsurlara nispeten daha zayıf kaldığı görülmektedir. Bu çıkarımın dayanağı, İslam vakıf hukukundaki vakıf kurucusuna geniş yetkiler tanıyan hükümlerdir. Genel bir ifadeyle söylemek gerekirse İslam vakıf hukukunda tüzel kişiliğin tüm unsurlarıyla tam olarak mevcut olduğunu söylemek mümkün değilse de vakıfların işleyişi itibariyle tüzel kişiliğe çok yaklaşıldığı rahatlıkla söylenebilir. Vakıf tüzel kişiliğinin sosyo-ekonomik etkisi, çalışmada Osmanlı Devleti temelinde değerlendirilmiştir. Osmanlı özelinde ele alındığında, XIX. yüzyıl başlarına kadarki klasik dönemde vakıfların önemli sosyal ve ekonomik işlevler icra ettikleri görülmektedir. Bu bağlamda ilgili dönemde sağlık, eğitim, altyapı, bayındırlık ve belediyecilik gibi önemli kamu hizmetleri vakıflar eliyle yürütülmüştür. Söz konusu hizmetlerin asırlar boyu kesintisiz şekilde sağlanabilmesi, vakıfların sahip oldukları tüzel kişilik unsurları – diğer bir ifadeyle otonomileri – sayesinde mümkün olmuştur. Ayrıca vakıflar, belirli finansal sıkıntıların üstesinden gelme noktasında da önemli bir rol oynamışlardır.

İlgili İçerikler

Kamu Maliyesi

Bu rapor, Türkiye’de kamu maliyesine ilişkin güncel sorun alanlarını ve yapısal dinamikleri beş temel başlık çerçevesinde ele alarak politika yapıcılara yönelik bütüncül öneriler sunmaktadır. Özellikle kamu gelirleri, harcama politikaları ve borçlanma stratejileri gibi temel alanlara odaklanan rapor, maliye politikalarının ekonomik sistem içindeki etkilerini görünür kılarken, Türkiye’nin kamu maliyesindeki yapısal dönüşümlerini de analiz etmektedir. Yapılan analizler, maliye politikasının yalnızca gelir ve harcama dengesine indirgenemeyeceği ve daha kompleks bir araç setine sahip olduğunu göstermektedir. Kamuda tasarruf politikalarının, kamuoyunda sürekli gündemde olan bir konu olmasına rağmen yapısal dönüşüm yaratmaktan uzak olması çözümcül ve kapsayıcı politikaları gerektirmektedir.Raporda, tasarruf politikalarının gerçeğe daha yakın ve daha kurumsal hale getirilmesi, tasarruf tedbirlerinde şeffaflığın ve netleştirilmiş bir etki alanının sağlanması, dijitalleşme süreçlerinin hızlandırılması, stratejik planlı kamu destekleri ile bütçe yükünün hafifletilmesi ve kamu kaynaklarının öncelikli alanlara yönlendirilmesi gibi kritik politika önerileri sunulmaktadır. İKAM, bu kapsamlı ve stratejik rapor aracılığıyla, Türkiye’nin kamu maliyesini hem bilimsel hem de toplumsal sonuçları açısından değerlendirerek paydaşların dikkatine sunmaktadır.

26 Haziran 2025

İKAM Kamu Maliyesi Raporu Sunumu

İslam İktisadı Araştırma Merkezi (İKAM) tarafından hazırlanan Kamu Maliyesi Raporu, 26 Haziran Perşembe günü Ankara’da kamuoyuyla buluşuyor. Bu yıl “Kamu Maliyesi” temasını ele alan İKAM raporu, Türkiye’nin kamu gelirleri, harcama politikaları ve borçlanma stratejileri gibi temel alanlara odaklanıyor. Rapor, sadece mevcut durumu analiz etmekle kalmıyor, aynı zamanda maliye politikalarının ekonomik sistem üzerindeki etkilerini ve yapısal dönüşüm ihtiyaçlarını da kapsamlı biçimde ele alıyor. İKAM, bu stratejik raporla kamu maliyesine dair bilimsel ve toplumsal değerlendirmeleri bir araya getiriyor ve politika yapıcılar ile ilgili tüm paydaşlara güçlü bir analiz sunuyor. Tarih: 26 Haziran 2025, PerşembeSaat: 14.00Yer: Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi, Rektörlük Binası  Kayıt olmak için formu doldurunuz.  

Kamu Maliyesi Rapor Sunumu Gerçekleşti!

Doç. Dr. Ömer Faruk Tekdoğan editörlüğünde hazırlanan rapor, kamu gelirleri, harcama politikaları ve borçlanma stratejileri gibi kritik alanlarda kapsamlı bir değerlendirme sunarak, hem niceliksel hem de niteliksel analizlerle Türkiye'nin kamu maliyesine dair güncel sorunlarını ve bu sorunlara yönelik çözüm önerileriyle geleceğe yönelik politika seçeneklerine ışık tutmaktadır.Rapor kapsamında ele alınan başlıca konular:- Kamuda yapısal tasarruf sınırlılıkları- Maliye politikalarının fiyat istikrarına etkisi- Vergi sistemindeki dönüşüm ihtiyacı- Kamu harcamalarının OECD ülkeleriyle karşılaştırmalı analizi- Kamu borç stokunun sürdürülebilirliği ve yönetimi26 Haziran’da Ankara’da düzenlenen lansman programında rapor, Doç. Dr. Ömer Faruk Tekdoğan, Dr. Bekir Eren ve Emrullah Aydın'ın sunumları, akademi, kamu ve sivil toplum temsilcilerinin katılımıyla kamuoyuna sunuldu.İKAM, bu kapsamlı ve stratejik rapor aracılığıyla, Türkiye’nin kamu maliyesini hem bilimsel hem de toplumsal etkileriyle değerlendirmekte; politika yapıcılar, uygulayıcılar ve araştırmacılar için yol gösterici bir kaynak sunmaktadır.Raporu incelemek için tıklayınız. Program kaydına İLKE Vakfı Youtube kanalından erişebilirsiniz.