Salgın döneminde uygulanan para ve maliye politikalarının etkilerinin devam ettiği bir yıl olan 2022 yılında beklentiler büyük oranda bozuldu. İLKE Vakfı’nın 2020’de başlattığı Alan İzleme Raporları projesi kapsamında yayımlanan raporda 2022 yılının analizi yapıldı. Yayımlanan İktisat İzleme Raporu 2022’de, büyüme, enflasyon, tarım, dış ticaret, işgücü, genç işsizlik, konut fiyatları, para politikası gibi birçok başlık değerlendiriliyor.
İlk kez 2020 yılında yayımlanan Alan İzleme Raporları; ekonomi, toplum, eğitim, hukuk ve sivil toplum olmak üzere temelde beş alanı kapsıyor. Yıllık olarak yayımlanan bu raporlarda veri temelli ve kapsayıcı bir yaklaşım benimseniyor. İLKE Vakfı İslam İktisadı Araştırma Merkezi’nin (İKAM) hazırladığı raporda Türkiye ekonomisinin makroekonomik görünümü sunuluyor.
Rapordan Öne Çıkanlar
Türkiye ekonomisi açısından meydan okumalar devam ediyor
Jeopolitik riskler, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası ve Amerikan Merkez Bankası’nın faiz kararları, göç yönetiminin iyi kurgulanamaması, Covid-19 krizi ve kısıtlayıcı önlemler, petrol fiyatlarında ve döviz kurlarında yaşanan değişimler, Süveyş Kanalı’nın geçici bir süre kapanması, lojistik ve tedarik sürecinde yaşanan kesintiler, çip krizi, komşu ülkelerde yaşanan olumsuz gelişmeler, Rusya-Ukrayna Krizi Türkiye ekonomisinin toparlanma sürecini olumsuz etkileyen gelişmeler arasında sayılabilir.
Türkiye yenilenebilir enerjide söz sahibi bir konumda olabilir
Türkiye, enerji verimliliği açısından; rüzgâr enerjisinde İngiltere’den sonra ikinci, güneş enerjisinde ise İspanya’dan sonra ikinci sıradadır. Ancak rüzgâr ve güneş enerjisi toplam verimlilikte birincidir. Türkiye’nin üç tarafının denizlerle çevrili olması, sahip olduğu rüzgâr nehri ve verimli güneş ışınım değerleri, Türkiye’yi yenilenebilir enerji pazarında söz sahibi yapmalıdır. Ayrıca yeşil dönüşüm, Türkiye’nin cari açıkla mücadelesinde de önemli bir güç olacaktır. Bu noktada, yasal düzenlemeler, mevzuat ve regülasyonların oluşumu, birincil adım olmalıdır. Üretim maliyetlerinin düşmesi için fon ve teşvikler üretilmesi, ilk aşamada zorunlu görünmektedir.
Katılım bankaları büyümeye devam ediyor
2022 yılında katılım bankaları bir önceki yıla göre birçok kalemde büyüme kaydetti. 2022 Kasım ayı itibariyle katılım bankaları 2021 yılındaki 682 milyar TL’lik aktif büyüklüğünü 1.162 milyar TL’ye çıkartarak bankacılık sektöründe yüzde 8,42 paya ulaştı. Katılım bankaları 2021 yılında sektördeki payını yüzde 10,57’ye çıkardı. 2022 yılında ise sektördeki birçok kalemden aldığı payı bu zamana kadarki en yüksek seviyeye ulaştırdı.
Türkiye’nin enerji ihtiyacı artıyor
Türkiye, geçtiğimiz 20 yılda, OECD ülkeleri arasında enerji talebinin en hızlı arttığı ülke oldu. Bu dönemde, elektrik ve doğalgaz talep artışında Çin’den sonra dünyada ikinci sıraya yerleşti. Enerji talebi ve tüketiminin artmaya devam etmesi beklenen Türkiye, enerji ihtiyacının yüzde 76'dan fazlasını yurt dışından ithal ediyor ve enerji ihtiyacının önemli bir bölümünü ithal fosil yakıtlardan karşılıyor. Bu durum Türkiye’nin cari açık ve ekonomik sorunlarla karşı karşıya kalmasına neden oluyor.
Sanayi üretimi büyümeye devam ediyor
Toplam sanayi ve imalat sanayinde üretim değerlerinin 2010 yılından 2022 yılına kadar aşamalı olarak artarak son 12 yılda sırasıyla yüzde 101,2 ve yüzde 109,9 oranlarında büyüdüğü görülüyor. Her iki ana sektör 2018-2020 yılları arasındaki duraklama hariç, diğer yıllarda ve özellikle 2021 yılında GSYH’nin (yüzde 11,4) üzerinde hızlı bir büyüme (sırasıyla yüzde 17,2 ve yüzde 18,5) sergiledi. Ancak son üç çeyrek verilerine göre 2022 yılında sanayide yüzde 5,4, imalat sanayinde ve GSYH’de yüzde 6,2 ile daha düşük oranlı bir büyüme eğilimine girdi.
Enflasyon beklentilerin üstünde seyrediyor
2017’den itibaren çift haneli seyreden enflasyon rakamları, 2022 yılında hızlıca artarak yüzde 85,51’e kadar yükseldi. Böylece son 20 yılın enflasyon rekoru kırıldı. En yüksek artışların konut, gıda ve alkolsüz içecek alt gruplarında görülmesi enflasyonun yoksul kesim tarafından daha fazla hissedilmesine yol açtı. Yİ-ÜFE rakamları da 2022 ekim ayında yüzde 157’lik zirveden sonra 2022 yılını yüzde 97,72 ile tamamladı.
Kira fiyatları artıyor
Enflasyon ve küresel emtia fiyatlarının artışına bağlı olarak gelişen konut fiyatlarındaki yükseliş 2022 yılı boyunca sürdü. Konut fiyatlarındaki artış tüm dünyada genel fiyat düzeyinin üzerinde bir seyir gösterirken Türkiye 2022 yılında konut fiyatlarının en hızlı arttığı ülke oldu.
|
