Yürütmenin İşlemleri
Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemi ile birlikte yürütmenin tek temsilcisi cumhurbaşkanlığı olmuştur. Yeni sistem ile parlamenter sistemde sadece bir alanda var olan kararname yetkisi genişletilerek Anayasa’da sayılan işlemlerin kararname ile yapılacağı düzenlenmiştir. Bu çerçevede 2019 yılı, kararnamelerin sık sık gündemimizde yer aldığı bir yıl olmuştur. Yıl içerisinde çıkarılan 30 kararnamenin konusu çeşitlilik arz ederken dikkat çeken husus, çıkarılan kararnamelerin 24’ünün önceki CBK’larda değişiklik yapması olmuştur. 30 kararname içerisinden 24’ünün değişiklik içermesi, CBK’ların hazırlanırken detaylı araştırma yapılıp yapılmadığı hususunu gündeme getirmektedir. Ancak yeni bir sistem olan kararnamelerin henüz yetkinliğe ulaşmamış olması da bir ihtimaldir. Türk hukukuna dair kullanılan yamalı bohça ifadesinin kararnameler için de kullanılabileceği gerçeği, hukuk sistemi açısından endişe verici bir durumdur.
Şekil 39. Cumhurbaşkanlığı İşlemleri, 2019
Kaynak: Resmi Gazete
Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Düzenleme Alanları
Cumhurbaşkanlığı hükûmet sisteminin en önemli hukuki aracı olarak kabul edilebilecek cumhurbaşkanlığı kararnamelerinden (CBK) 2019 yılında yürürlüğe girenlerinin konuları, kapsamı ve kanunlarla bağlantıları, hukuk sistemine katkılarının izlenmesi bakımından önemi haizdir. Böyle bir izlemeyle, düzenleme alanları noktasında çokça tartışma konusu olan CBK’ların alana katkısı görülebilecektir.
2019 yılı içerisinde çıkarılan CBK’lara bakıldığında, idari teşkilat ve kamu personel hukuku alanına yoğunlaştıkları görülebilir. Cumhurbaşkanlığı hükûmet sisteminin yürürlüğe girişinden sonra idarenin statik unsurunu oluşturan teşkilat ve personel alanında düzenlemelere gidilmesi de normal karşılanmalıdır. Zira bir idarenin faaliyete başlaması için teşkilata ve sonrasında kamu personeline ihtiyaç vardır. Ancak diğer taraftan sürekli kendi içlerinde değişiklik yapan CBK’lar hâlihazırda Türkiye’de mevzuatın bu kadar sık ve çok değişebilir olduğu şeklindeki kanıyla birlikte değerlendirildiğinde, hukuki istikrar ve hukuki güvenlik bakımından tartışma oluşturabilir mahiyettedir.
2019 yılı içerisinde yayınlanan 30 cumhurbaşkanlığı kararnamesinden yalnızca 5 tanesi daha önce düzenleme yapılmayan bir konuyla ilgilidir. Bunlar şöyle gösterilebilir:
2 Mayıs Türkiye Adalet Akademisi Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname Numarası: 34): Kamu tüzel kişiliği haiz Türkiye Adalet Akademisi’nin kuruluş, görev ve yetkilerine ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir.
1 Haziran Kapadokya Alan Başkanlığı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname Numarası: 38): Kültür ve Turizm Bakanlığı ile ilgili ve merkezi Kapadokya alanı sınırları içerisinde bulunan Kapadokya Alan Başkanlığı’nın kuruluşu, teşkilat yapısı, görev ve yetkileri düzenlenmiştir. Kararname ile aynı tarihte 7174 sayılı Kapadokya Alanı Hakkında Kanun yayımlanmıştır. Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemeyecek temel hak ve özgürlükleri ilgilendiren boyutlar, ayrı bir kanun çıkarılarak düzenlenmek istenmiştir. CBK ile kanun irtibatını açık şekilde göstermesi bakımından bu örnek önemi haizdir.
26 Haziran Bazı Yükseköğretim Kurumlarına Kadro İhdas Edilmesine İlişkin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi: Yükseköğretim kurumlarına kadro tahsisi yapılmıştır.
18 Ekim Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname Numarası: 47): Kararname, sigortacılık ve özel emeklilik sektörünün düzenlenmesine yönelik olarak kurumun kurulması, teşkilat ve işleyişinin belirlenmesi hakkındadır.
7 Kasım Coğrafi Bilgi Sistemleri Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname Numarası: 49): Türkiye Coğrafi Bilgi Sistemi ve altyapısına ilişkin kamu kurum ve kuruluşları arasında koordinasyonun sağlanması, hedef ve stratejilerin oluşturulması, coğrafi veri temaları içinde yer alan coğrafi veri ve bilginin üretilmesi ve güncelliğinin sağlanması, yönetilmesi, kullanılması, erişimi, güvenliğinin sağlanması, paylaşılması ve dağıtımına yönelik usul, esas ve standartlar ile bu cumhurbaşkanlığı kararnamesi kapsamında oluşturulan kurulların, kamu kurum ve kuruluşlarının gerçek ve tüzel kişilerin görev, yetki ve sorumluluklarının belirlenmesini düzenlemektedir.
2019 Yılında Adalet Bakanlığı
Yürütmenin yaptığı işlemler hukuk içerisinde yer almakla birlikte hukukun yargıya dair işlerinin yürütücüsü olan Bakanlık da yürütmenin bir parçasını oluşturmaktadır. Adalet Bakanlığı tarafından yargının daha nitelikli çalışması için atılan adımlar ve Bakanlığın hukuki olaylara yaklaşımı takip edilmeye değerdir. 2019 gündeminde kamuoyunda fazlaca yer edinen hukuki olaylar ile ilgili Bakanlığın doğrudan yapmış olduğu açıklamalar, etkili önlemler alınmak istendiğini göstermektedir. Bakanlığın 2019 yılı içerisinde kadına şiddete dair yaptığı teskin edici açıklamaları ve çalışmaları, hukukun ideolojisinin adalet olduğu vurgusu, uygulamaya geçirilen alternatif uyuşmazlık yöntemlerinin takibi bu bağlamda önemlidir. Daha önceki yıllarda da yapılan ve toplumun bir kesiminde gerçekleşmeyecek icraat olarak yer bulan Yargı Reformu’nun geniş katılımla hazırlanmış olması ve Bakanlığın Reform Belgesi’nde vadettiklerini yerine getirmek adına takipçisi olması dikkat çekmektedir.
2019 yılında Adalet Bakanlığı önceki yıllarda hayata geçirilen e-tebligat, UYAP gibi elektronikleşme bağlamındaki icraatlarını geliştirmenin yanı sıra pek çok yeni uygulamayı da hayata geçirmiş, yeni iş birlikleri imzalamıştır. Bakanlıkça adalete erişimde kolaylaştırıcı işlev gören araçların sıkı biçimde takip edildiği ve sonuçlarına dair kamuoyunun bilgilendirildiği görülmektedir. Sayısal verilerin her an erişilebilir olması, yıllara dair isabetli yorumların yapılabilmesini ve şeffaflığı sağlamaktadır.
Adalet Bakanlığı 2019 yılı çalışmalarında tutuklu ve hükümlülerin mesleki yeterliliklerine ve eğitimlerine odaklanıldığı, bununla bağlantılı olarak atölyelerin açıldığı ve ortaya çıkan ürünlerin gündem edildiği görülmektedir. Çeşitli bakanlıklarla ve kurumlarla imzalanan iş birlikleri özellikle ceza sistemine girmiş vatandaşların bireysel sağlıkları ile topluma kazandırılmaları açısından önemli çalışmalardır.
Adalet Bakanlığı’nın 2019 Yılı Basın Açıklamaları
31 Ocak: Arabuluculukta başarı yüzde 70 seviyesinde.
6 Şubat: Mübaşirlere müjdeli haber.
8 Şubat: TBB’yi ziyaret eden Bakan Gül: “Güven veren adalet için tüm kesimlerle diyalog içindeyiz.”
13 Şubat: Adalet Bakanı Gül: “Bilirkişiliği güven müessesesi olarak görüyoruz.”
28 Şubat: Adalet Bakanı Gül: “Hâkim ve savcılık mesleğinde ihtisaslaşma olacak.”
14 Mart: Bakan Gül: “2018 yılında 208 bin 14 dosya uzlaşma ile sonuçlandı.”
5 Nisan: Bakan Gül: “Avukatlar, adaletin bekçisi ve emekçisidir.”
2 Mayıs: Bakan Gül: “Türkiye Adalet Akademisi nicelik ve nitelik olarak yükseltme hedefimize büyük katkı sağlayacak.”
24 Mayıs: Bakan Gül: “Yargı Reformu Strateji Belgesi’nin temel felsefesi güven veren adalet.”
29 Mayıs: İstanbul Anadolu Adliyesi’nde bir avukatın kıyafet tercihi nedeniyle maruz kaldığı olayla ilgili basın açıklaması: “Yargı mensubunun önündeki davayla değil de avukatın kılık kıyafetiyle meşgul olması hiçbir şartla kabul edilemez.”
27 Haziran: E-tebligatla büyük tasarruf.
9 Temmuz: Pendik’te yaşanan olayla ilgili basın açıklaması: “Kimse kendisini kolluk, hâkim savcı yerine koymasın.”
19 Temmuz: Arabulucuk uygulaması sayesinde 521 bin dosya, mahkemeye gidilmeden anlaşmayla çözümlendi.
2 Eylül: 2019-2020 adli yıl açılış töreninde Adalet Bakanı Gül: “Yargı Reformu Strateji Belgesi yeni adli yılın temel ajandası ve yol haritası olacaktır.”
27 Eylül: Adalet Bakanı Gül: “Türk yargısı kendi içerisinde süte su katanlara asla izin vermeyecektir.”
14 Ekim: Barış Pınarı Harekâtı ile İlgili Bakan Gül: “Uluslararası hukuktan kaynaklanan hakkımızı kullanıyoruz.”
3 Ekim: Bakan Gül: “2019 yargıda milat yılı olacak.”
17 Ekim: Yargı reformunun ilk paketi yasalaştı.
15 Kasım: Bakan Gül: “Kadına şiddete karşı fayda sağlayacaksa Anayasa’yı bile değiştirmeye hazırız.”
22 Kasım: Bakan Gül: “Türkiye`de yatırım ortamının gelişmesi, hem güvenliğin hem de adaletin tam anlamıyla sağlanmasıyla mümkün olacaktır.”
25 Kasım: Adalet Bakanı Gül: “Yargının ideolojisi adalettir.”
2 Aralık: Aile Hukuku Çalıştayı’na katılan Bakan Gül: “Adalet, kapısına gelen kadının feryadına sessiz kalamaz.”
6 Aralık: Üniversite öğrencisi Ceren Özdemir Cinayetinin tüm yönleriyle soruşturulduğunu belirten Bakan Gül: “Bu caninin hak ettiği cezayı alacağına inancımız tamdır.”
9 Aralık: Bakan Gül: “Hak ve özgürlüklerin daha da geliştirilmesi için yeni bir insan hakları eylem planı hazırlıyoruz.”
17 Aralık: Adalet Bakanı Gül, sosyal paylaşım sitesi Twitter’dan 17-25 Aralık sürecinin altıncı yılı nedeniyle açıklama yaptı: “Türk yargısı sadece hukukun emrinde yalnızca milletin hizmetindedir.”
Kaynak: Adalet Bakanlığı Kurumsal Web Sayfası, 2020.
Adalet Bakanlığı’nın 2019 Yılı Faaliyetleri
2 Ocak: Adalet Bakanlığı tarafından yargıda hedef süre uygulaması başlatıldı.
12 Şubat: Tutuklu ve hükümlülerin mesleki yeterlilikleri belgelendirilecek.
22 Şubat: Adalet Bakanı ve HSK Başkanı Abdulhamit Gül Açıkladı: 4 yeni bölgeye adliye mahkemesi daha kuruluyor.
18 Mart: İnsan Hakları Dairesi Başkanı Açıkgül, İslam İşbirliği Teşkilatı BDİHK üyesi seçildi.
21 Mart: 45 bin hükümlü 1 milyon fidanı toprakla buluşturdu.
6 Nisan: Nöbetçi noterlik uygulaması başladı.
8 Nisan: Anadolu Adliyesi’nde Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü açıldı.
21 Mayıs: Bakan Gül Müjdeyi Verdi: “11 bin 78 personel alınacak.”
25 Haziran: Foça Açık Ceza İnfaz Kurumu’nda 9 yeni iş kolunda eğitim ve üretim yapacak atölye ve tesisler açıldı.
26 Haziran: İş yurtları ürün ve el sanatları fuarı Manisa’da kapılarını açtı.
25 Temmuz: Adli sicil kayıtları artık yurt dışı temsilciliklerinden 8 dilde alınabiliyor.
7 Ağustos: Birleşmiş Milletler Ticaret Hukuk Komisyonu tarafından hazırlanan Arabuluculuk Sonucunda Yapılan Uluslararası Sulh Anlaşmaları hakkında Birleşmiş Milletler sözleşmesi Singapur’da imzalandı.
10 Ağustos: Noterler dijital sistemle birbirine bağlanıyor.
27 Ağustos: Adalet Bakanlığı ile Gençlik ve Spor Bakanlığı arasında tutuklu ve hükümlüler ile denetimli serbestlik yükümlülerine yönelik Eğitsel, Sosyal, Kültürel, Sportif Faaliyetler Düzenlenmesini İçeren İş Birliği Protokolü imzalandı.
29 Ağustos: Adalet Bakanlığı tarafından başlatılan Denetimli Serbestlik Temiz Çevre Projesinin tanıtım programı yapıldı.
9 Eylül: 13 bin hükümlü bin 480 okulu yeni eğitim öğretim yılına hazırladı.
12 Eylül: Adalet bölge değerlendirme toplantısının ilki yapıldı.
19 Eylül: Bakan Gül, adliyelerde özveriyle çalışan personelimizin görevde yükselme haklarının korunacağını açıkladı.
25 Eylül: Adalet Bakanlığı ile Tarım ve Orman Bakanlığı arasında iş birliği protokolü imzalandı.
2 Ekim: Adalet Bakanlığı’ndan Hacı Bayram Veli Üniversitesi ile eğitim protokolü imzalandı.
15 Ekim: Adli sicil ve mahkeme kararları e-apostil’de hizmete açıldı.
16 Ekim: Adalet Bakanlığı’ndan 50 bin personele eğitim verildi.
16 Ekim: Cezaevlerinde yapılan el sanatları Strazburg’da sergileniyor.
24 Ekim: Adalet Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında iş birliği protokolü imzalandı.
30 Ekim: Ankara’ya yeni adliye binası için protokol imzalandı.
31 Ekim: Adalet Bakanlığı tarafından hazırlanan “e-adalet vatandaş” uygulamasıyla birlikte vatandaşların dava dosyalarına erişimi mobil cihazlara taşındı.
7 Kasım: Adalet Bakanlığı bünyesinde ceza infaz kurumlarında görev yapan personele yıpranma hakkından sonra emeklilikte silah taşıma yetkisi verildi.
18 Kasım: Mahkûmlara gençlik kampında rehabilitasyon hizmeti verildi.
24 Kasım: Edirne’de mahkûmlar tarihî yapıları ayağa kaldırıyor.
3 Aralık: Adalet Bakanlığı ile Diyanet İşleri Başkanlığı arasında iş birliği protokolü imzalandı.
9 Aralık: Adalet Bakanlığı, kamuoyunun doğru ve sağlıklı şekilde bilgilendirilmesi amacıyla bakanlık sözcülüğü müessesesi kurdu.
13 Aralık: Van’da adli görüşme odası açıldı.
18 Aralık: Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanunun Uygulanması Hakkındaki Adalet Bakanlığı Genelgesi güncellendi.
27 Aralık: Türkiye Adalet Akademisi ile Türkiye Barolar Birliği İşbirliği Protokolü imzalandı.
28 Aralık: Adalet Bakanlığı, UYAP avukat portalı aracılığıyla avukatlara sunduğu online yargı hizmetlerine idari para ve trafik cezalarına itiraz edebilme, BAM’daki bazı dosyalara vekâletname gönderilmesi ile ön ödemelerde taksitlendirme yapabilme imkânını ekledi.
Kaynak: Adalet Bakanlığı Kurumsal Web Sayfası, 2020.
