GENEL GÖRÜNÜM

Yükseköğretim

Öğrencilerin zorunlu eğitimi tamamladıktan sonra mesleki tercihlerine ve akademik amaçlarına yönelik olarak tercih ettikleri bir kademe olan yükseköğretime geçiş verilerine baktığımızda son sınıf düzeyinde başvuran sayısının 2022 yılında bir önceki yıla göre düştüğünü görüyoruz. Son sınıf düzeyinde yerleşenlerin oranındaki artış ise dikkat çekiyor. Son verilerde Yükseköğretime Geçiş Sınavı’na (YGS) katılan toplam öğrenci sayısında ise %24’lük bir artış yaşandı. Bu artışın bir sebebi 2021 yılında son sınıf düzeyinde olup yerleşemeyen öğrenci sayısındaki artış olabilir. Yüz yüze eğitime ara verilen, salgın sebebiyle okul, kütüphane ve kursların kapandığı dönemde öğrencilerin sınava hazırlanmakta zorluk çektikleri ve bu sebeple 2021 yılında yerleşen öğrenci oranlarının düştüğü söylenebilir. Bu durum 2022 yılında sınava başvuran sayısında artışa neden olmuştur. 2022 yılı toplam yerleşen oranlarının önceki yıllara göre düşmüş olması akla salgının etkilerinin devam ettiğini veya başka etkenlerin var olabileceğini getiriyor.

Yükseköğretimde toplam öğrenci sayısı son 6 yılda istikrarlı bir şekilde artmaya devam etti. Kademelere göre bakıldığında tüm kademelerde artış gerçekleşirken lisans ve ikinci öğretimde düşüş yaşandığı görülüyor. Buna karşın ön lisans ve uzaktan öğretim sayısında artış yaşandı. Salgınla çevrimiçi ve uzaktan eğitimlerin yaygınlaşmasının bu eğilimde etkili olduğu düşünülebilir. Salgın döneminde düşüş yaşanan yüksek lisans kademesi öğrencilerinin sayısı son iki yılda arttı. Uluslararası öğrenci sayısının da son yıllarda artmaya devam ettiği görülüyor. Özellikle 2020-2021 yılında salgının etkisi diğer kademelerde bariz bir şekilde görünür durumdayken salgından en çok etkilenmesi beklenen uluslararası öğrenci sayısının artmaya devam etmesi ilgi çekici. Son yıllarda artan göçmen sayısı, uluslararası öğrenci sayısının salgın döneminde bile düşmemesinde etkili olabilir.

Akademik personel sayısına bakıldığında son yıllarda personel sayısının artışının devam ettiği görülüyor. Bu artış, 2020-2021 yılına kadar öğretim üyesine düşen öğrenci sayısında azalmayı beraberinde getirirken 2021-2022 yılında artan öğrenci sayıları öğretim elemanı başına düşen öğrenci sayısının artmasına sebep oldu. OECD ülkelerinde yükseköğretimde öğretim personeli başına düşen öğrenci oranı 15 iken Türkiye’de bu sayı 21,9’dur (OECD, 2020). OECD ortalamasının neredeyse bir buçuk katı kadar olan bu sayı, yükseköğretimde öğretim görevlisi sayısının artan talebi karşılayamadığını gösteriyor. Doktoralı öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayısı bir önceki yıllara göre azalma gösterse de doktoralı öğretim elemanına düşen öğrenci sayısının kabul edilebilir oranın üzerinde olduğu görülüyor. 2021-2022 yılında öğretim görevlileri içinde sayıca en çok artış görülen görev ise doçentlik oldu.

Yükseköğretim kurumlarından mezun olan öğrenci sayılarında son yıllarda süregelen bir artış gözlenirken ön lisans ve lisans programlarında 2020-2021 dönemi mezun sayısında normalin üzerinde artış görülmüştü. Bu artışın da yine salgınla bir ilgisi olabilir. 2020-2021 yıllarında salgın sebebiyle üniversiteler uzaktan ve çevrimiçi eğitime geçti. Bununla beraber çevrimiçi yapılan sınavların yüz yüze yapılanlara göre kontrolden daha uzak olması ve ölçme değerlendirme süreçlerinin salgının etkisiyle daha zor hale gelmesi öğrencilerin dersleri daha kolay geçmesine yol açtı. Kimi kurumların notlandırmada “geçti/kaldı” sistemine geçmesi de öğrencilerin dersleri geçmesini kolaylaştırdı. Bunların bir sonucu olarak 2020-2021 yılında mezun öğrenci sayılarının bir anda arttığı düşünülebilir. 2021-2022 akademik yılına gelindiğinde bu artışların daha düşük bir seyirde de olsa devam ettiği görülmekte. Mezun öğrenciler içerisinde 2022 yılına gelindiğinde en çok artış, %15 ile yüksek lisansta gerçekleşti. 2020 yılı salgın döneminde düşüş görülen lisansüstü mezunlarının sayısı 2022 yılına geldiğinde tekrar yükselmeye başladı.