İş Adamı Kuruluşları

İş dünyasında çeşitli şekilde teşkilatlanan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD), Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD), İstanbul Ticaret Odası (İTO), İstanbul Sanayi Odası (İSO) gibi dernekler ve örgütler vardır. İş adamları dernekleri, sivil kurum kuruluşları (STK) olarak üyelik açısından gönüllük esaslı hareket ederken odalar birliği tarzı yapılar ise zorunlu üyeliği olan, ülke veya şehir sathında yaygınlaşmış daha ziyade kamu kuruluşu tarzında hareket eden iş örgütleridir. Son 10 yılda iş adamları organizasyonları eskiye nazaran hem sayısal olarak artış hem de nitelik olarak çeşitlilik göstermiştir. Bu durum hiç şüphesiz sivil toplum kuruluşlarının (STK) son dönemlerde gösterdiği artış ile eş zamanlı gerçekleşmektedir. Buna yönelik olarak Türkiye genelinde sayısal seyir ve değişim aşağıdaki tabloda aktarılmıştır. 

Bu veriler ışığında “Mesleki ve Dayanışma” dernek sayısının 2007-2016 yılları arasında %69 oranda bir artış gösterdiği, bu artış hızının 2016’dan sonra yavaşlayarak son dört yıl içinde %10 oranına gerilediği ve 2011-2020 döneminde %40 civarında artış gösterdiği gözlenmektedir. Buna benzer şekilde, 2007- 2016 döneminde bu derneklerin üye sayıları %61 oranında bir artış kaydetmiştir. 2016 sonrası dönem için de aynı şekilde üye sayısı artışında bir yavaşlama olabileceği tablodaki veri akışından tahmin edilmektedir. 

Tablo 10. Mesleki ve Dayanışma Dernekleri

Kaynak: Sivil Toplum Genel Müdürlüğü, DERBİS. 

Türkiye iş dünyasında hâlihazırda TÜSİAD, MÜSİAD, TÜGİAD, ASKON, TÜMSİAD, ASRİAD ve İGİAD gibi çeşitli iş adamları dernekleri mevcuttur. Bunların içinde ekonomik güç ve siyasi tesir açısından en etkilileri, farklı görüş yapılarını temsilen TÜSİAD ve MÜSİAD olagelmektedir. Kuruluş ilkeleri ve temsil ettikleri çevreler itibarıyla farklı olan bu iki dernek arasındaki ilişki, 2010 ve 2012 yıllarında karşılıklı ziyaretlerle yakınlaşmıştır. 2012 yılında MÜSİAD’a yapılan iadeiziyaret sonrasında TÜSİAD başkanı: “Türkiye’nin geleceğiyle ilgili demokrasi açığından daha rekabetçi, sürdürülebilir büyümeye geçmiş bir ülke haline gelmesi, hem demokratik hem de ekonomik açıdan birinci lige gelmesi için çalışan iki derneğiz. Birçok noktada amaçlarımız, yöntemlerimiz, çalışmalarımız aynı paralelde bulunuyor” açıklamasını yapmıştır. Bu açıklama bağlamında durumu değerlendirecek olursak zihniyet açısından farklı görünen bu iki iş adamı derneğinin yıllar içinde ülke ekonomisine katkı sunma yönüyle ortak hedef ve değerler açısından daha da yakınlaştıkları öne sürülebilir.

Bir sivil toplum kuruluşu olarak iş adamları derneklerinin siyasetle ilişkisi evvelden beri olagelen bir durumdur. Bir yandan iş adamları dernekleri siyasete etki etmeye ve ekonomik kazançlarını artırmaya çalışırken diğer yandan siyasi kurumlar da iş adamları dernekleri üzerinden sermaye gruplarıyla ilişki kurarak ekonomik destek almaktadırlar. Bu bağlamda TÜSİAD, başlangıçta siyasete pek müdahil olmayacak bir iş adamı derneği olarak kurulmasına rağmen sonraları güçlü ekonomik yapısını31 (TÜSİAD, t.y.) da kullanarak siyaset üzerinde zaman zaman oldukça etkili olmuştur. Bununla birlikte 2000’li yıllardan sonra güçlü hükûmet yapısının da etkisiyle önceki dönemlere nazaran siyasetin üzerindeki nüfuzu azalmış olan TÜSİAD, mevcut hükûmetle istisnalar dışında karşı karşıya gelmekten imtina etmektedir. Bununla birlikte siyasi iktidar üzerinde etkili olma durumu siyasete tesirden ekonomik etkileşime doğru evrilmiştir. Öte yandan son yıllarda iş adamları dernekleri oldukça artış göstermiş ve siyaset-ekonomi ilişkisi bağlamında çeşitlilik oluşmuştur. Bununla birlikte muhafazakâr iş adamı derneklerinin önceki yıllara nazaran kendilerine yakın dünya görüşüne sahip mevcut hükûmet ile fazla entegrasyonu, gönüllük esaslı bir STK olarak bağımsız politikalar geliştirmelerine ve nitelikli faaliyetler göstermelerine halel getirmektedir. Bundan dolayı bu kuruluşların devlet ve siyasetle olan ilişkilerini, dengeli ve kendilerine mahsus kurumsal yapıyı koruyarak sürdürmeleri gerekmektedir.

Son 10 yılda iş adamları derneklerinin yeni faaliyet örnekleri, toplumsal sorumluluk projelerine verdiği katkılarda kendi göstermeye başlamıştır. Bu minvalde yardım faaliyetleri, ilmî çalışmalar, öğrenci yetiştirme, meslek edindirme programları ve benzeri yeni faaliyetler yapılmaktadır. Son olarak değişen ve dönüşen dünyada iş adamları derneklerinin ve üyeleri olarak iş insanlarının toplumsal meselelere ve çevreye duyarlı sürdürülebilir ekonomi temelinde iş yapma biçimlerini öncelemeleri ve sosyal refaha katkıda bulunmaları belirgin bir özgünlük oluşturacaktır.