EĞİTİMİN NİTELİĞİNİ ARTIRMAYA YÖNELİK GELİŞMELER

Gündemde geniş yer tutan salgın ve buna yönelik eğitim alanında alınan önlemlerin gölgesinde bu yıl eğitimin niteliğini artırmaya yönelik çalışmaların da yapıldığı görül­dü. Meslek liseleri, BİLSEM’ler, özel eğitim ve okul öncesi eğitimi geliştirmeye yönelik çalışmalar yanında öğrencilerin ve paydaşların kullanımına sunulan eğitim malzeme­leri, mevzuat düzenlemeleri de 2020 yılı boyunca gerçekleştirilen gelişmeler arasında kaydedildi. Önceki yılı aratmayan bir şekilde 2020 yılı da yeni iş birlikleri, protokoller ve açılan bölümler ile meslek liselerinin gündemde olduğu bir yıl oldu. Meslek liseleri­nin yanı sıra BİLSEM’ler fiziki şartlarının iyileştirilmesine yönelik çabalarla, özel eğitim ise her ilde bir özel eğitim anaokulu hedefi ile gündemde kaldı. 2020 yılında uzaktan eğitime geçilmesi ile birlikte MEB tarafından yayınlanan birçok eğitim materyali, öğ­rencilere yönelik ders videoları ve mobil uygulamalar salgın sürecinde oluşan öğrenme kaybının en aza indirgenmesi için gerçekleştirilen çalışmalar olarak görüldü.

 

               ·                 Meslek Liseleri ile İlgili Gelişmeler

·                 BİLSEM’ler ile İlgili Gelişmeler

·                 Özel Eğitim ile İlgili Gelişmeler

·                 Okul Öncesi Eğitim ile İlgili Gelişmeler

·                 Öğrenme Kayıpları ve Telafi-Destek Materyalleri 

·                 Mevzuat Düzenlemeleri 


Meslek Liseleri ile İlgili Gelişmeler

Son yıllarda olduğu gibi 2020 yılında da meslek liselerine yönelik ilgi sürdü. Bu kap­samda 2019 yılı ve öncesinde başlayan yeni iş birliği ve protokollere yenileri eklendi. Mart ayı sonrası salgın sürecinde özellikle hijyen malzemeleri ve ihtiyaç duyulan me­dikal cihazların üretimi noktasında meslek liseleri görünür oldu. 2020 yılında meslek liselerinin isimleri ve alan/dal bilgileri, üre­tim sonuçları üzerinden gündeme geldi. Meslek liselerinin artan döner sermaye ge­lirleri, üretilen patent, marka tescil sayıları, yeni açılan bölüm ve alanlar, mesleki eğitim altyapısını güçlendirmeye yönelik çalışma­lar 2020 yılı boyunca devam etti. 2019-2020 eğitim yılı meslek liseleri için “fikrî mülkiyet yılı” ilan edildi. 21 ilde 40 Ar-Ge merkezi ku­ ruldu. Mesleki eğitim merkezleri, usta ve kalfa üretimine katkı sunarak sanayiye du­yarlı profilini güçlendirdi.

Bursa Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birli­ği Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesinde Elekt­rikli Araçlar Dalı açıldı. Ayrıca Türkiye Futbol Federasyonu ile MEB arasında bir işbirliği imzalandı. Buna göre, TFF Hakem Meslek Li­sesi kurulması kapsamında Riva Meral-Celal Aras Spor Lisesinde yapılacak müfredat de­ğişikliği ile birlikte 2020-2021 öğretim dö­neminden itibaren futbol hakemliği eğitimi verilmesi kararlaştırıldı.

Bir diğer meslek lisesine yönelik iş geliştirme hamlesi olarak Adalet Bakanlığı ile yapılan protokol kapsamında cezaevlerinde ülke­mizin ilk Adalet Mesleki Eğitim Merkezi açıl­dı. Cezaevlerinde 309 Mesleki Eğitim Merkezi açılması planlandı. Takip eden süreç içerisin­de 14 Ağustos’ta ise Sincan Kampüsünde ilk merkezin açılışı yapıldı.

Yine bu bağlamda Millî Eğitim Bakanlı­ğı ile İstanbul ve Marmara, Ege, Akdeniz, Karadeniz Bölgeleri (İMEAK) Deniz Tica­ret Odası arasında Mesleki Eğitim İş Birliği Protokolü imzalandı. Denizcilik endüstrisi için nitelikli insan kaynağının yetiştirilmesi ve ayrıca uluslararası denizcilik sahasında istihdam edilecek öğrenciler yetiştirilmesi hedefleyen protokol İstanbul Beşiktaş Ziya Kalkavan Mesleki ve Teknik Anadolu Lise­si, İstanbul Pendik Barbaros Hayrettin Paşa Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, İzmir Çeş­me Ulusoy Denizcilik Teknolojisi Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi ve Rize Hasan Kemal Yardımcı Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesini kapsamaktadır. Ayrıca her ilde özel eğitim öğrencileri için meslek lisesi açıldı ve 520 Zenginleştirilmiş Kütüphane (Z-Kütüpha­ne) kuruldu.

 

Şekil 14.

 

Son yıllarda mesleki ve teknik eğitime yönelik ilgi, çalışma, tanıtım, ortaklık ve iyileştirme çalış­malarına rağmen mesleki ve teknik eğitim öğrenci sayısının düşme eğiliminde, okul sayısının ise stabil olduğu görülmektedir. Genel ortaöğretim okul ve öğrenci sayısının ise artmaya devam ettiği görülmektedir. Bu durum mesleki ve teknik eğitime yönelik ilginin henüz veli ve öğrenci tercihlerine yansımadığını göstermektedir.

BİLSEM’ler ile İlgili Gelişmeler

Salgınla ara verilen yüz yüze eğitime, BİL­SEM’lerde 9 Kasım’dan itibaren devam edil­di. Yüz yüze eğitim grubu içerisinde ise 1, 2, 3, 4, 5 ve 8. sınıflar ile hazırlık sınıfları, 9. ve 12. sınıflar yer aldı. 2020 yılının Mart ayında Millî Eğitim Bakanlığı, tüm BİLSEM’lerde altı ay içinde en az 1000 kitaplık kütüphanelerin oluşturulacağını duyurdu. Bu hedef, Kasım ayında ülkede bulunan bütün BİLSEM’lerin 1000 kitaplık kütüphanelerle donatılmasıyla gerçekleşmiş oldu.

BİLSEM’lerde kurumların fiziki şartlarının iyi­leştirilmesinin yanında, öğretmenlerin mes­leki gelişimine yönelik çalışma yapan MEB, 2020 yılında tüm BİLSEM’lerde görev yapan 7.670 öğretmene yönelik mesleki gelişim eğitimi düzenledi. Program çerçevesinde, öğretmenlerin tamamı en az bir, büyük bir çoğunluğu ise birden fazla eğitim aldı.

 

Özel Eğitim ile İlgili Gelişmeler

Eylül ayı itibariyle 28 ilde 52 olan özel eğitim anaokulu sayısı, her ilde bir anaokulu ola­cak şekilde düzenlendi ve 110’a yükseltildi. Özel eğitim meslek okullarının sayısı 151’den 175’e çıkarıldı. 2020 yılında ülke genelinde yaygınlaştırılan bir uygulama da “Özel Eğitim Uygulama Evleri” oldu. 61 ilde 101 adet bulu­nan uygulama evlerinin sayısı, 81 ilde 220’ye yükseltildi.

Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe gi­ren “Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile beraber genel hayatı etkileyen nedenlerle özel eğitim kurumlarında eğitime ara verile­bilmesi ve bu durumda uzaktan eğitim yapı­labilmesi mümkün hâle geldi. Yine bu yönet­melik kapsamında, velilerin talebi doğrultu­sunda öğrenciler sınıf tekrarı yapabilecek.

Okul Öncesi Eğitim ile İlgili Gelişmeler

Salgın sürecinde okul öncesi eğitimde en çok gündeme gelen mesele yüz yüze eği­tim-uzaktan eğitim tartışmalarıydı. Okul öncesinde yüz yüze eğitim ilk olarak Mayıs ayında özel okul öncesi eğitim kurumları uy­gulanacak kurallarla birlikte başlanmıştı. Ar­dından ailelerin taleplerini karşılayabilmek adına anne babası çalışan çocuklar için de resmî okullarda da yüz yüze eğitime geçildi. 19 Haziran’a kadar sürecek olan bu eğitimi “Yaz Okulu” faaliyetleri takip etti. Bu faali­yetler, çalışan velilerin talepleri üzerine yüz yüze eğitimin başlayacağı tarihe kadar uza­tıldı. Yüz yüze eğitim, okul öncesi ve ilkokul öğrencileri için seyreltilmiş sınıflarda Eylül ayında belirli şartlar ve çerçeveler içerisinde başlatılmıştı fakat Kasım ayında verilen ara tatil sonrasında eğitimin uzaktan devam et­mesi kararı alındı. Bu karar sonrasında alınan yeni bir kararla resmî ve özel tüm anaokulu, anasınıfı ve uygulama sınıflarının haftada 5 gün boyunca yüz yüze eğitime devam ede­bileceği açıklandı.


2020-2021 eğitim öğretim döneminde özel eğitim anaokulu ve ilkokul öğrencileri yüz yüze eğitimle başladı. MEB’in “Eğitimde Bir­likteyiz” sloganıyla yola çıkan Engelli Olan Çocuklar İçin Kapsayıcı Erken Çocukluk Eğitimi Projesi, 2017 yılının Mayıs ayında faaliyet göstermeye başlamıştı. 2020 Mart ayında proje kapanışı gerçekleşti. Projenin faaliyet sürecinde 32 bin çocuğa ulaştığı duyuruldu.

Eylül ayının başında yeni eğitim-öğretim yı­lında erken çocukluk eğitiminin nasıl daha etkin bir şekilde yapılacağını konuşmak üze­re “Yeni Normal Sürecinde Erken Çocukluk Eğitimi Çalıştayı” gerçekleştirildi. 2023 Eği­tim Vizyonunun hedeflerine yönelik olarak 28 Eylül tarihinde “Erken Çocukluk Eğitimin­de Kalite ve Erişimin Arttırılması Operasyonu (ECE)” projesi imzalandı. Dezavantajlı çocuk­ların erken çocukluk eğitimine erişiminin ar­tırılmasını ve eğitim şartlarının iyileştirilme­sini amaçlayan proje 36 ay sürecek.


Türkiye’nin son yıllarda eğitim alanındaki ana konularından biri de okul öncesi eğitimdir. Okul öncesi eğitimin geçen yıl ve bu yılki politika metinlerinde zorunlu eğitim kapsamına alınmasına yönelik hedefler konulduğu hâlde bu hedefler gerçekleştirilememiştir. Bununla beraber okul ön­cesi eğitimde 5 yaş grubunda geçen yıl %71’e ulaşan okullaşma oranının bu yıl yeniden bir düşüş trendine girdiği görülmektedir. Esasen bu yıl ki düşüşte salgının etkisi olduğu açıksa da okul ön­cesi eğitime erişim konusunda belirlenen hedeflerin gerçekleştirilememiş olması salgın sonrası dönemde okul öncesine yönelik uygulamaların yakından izlenmesi gerektiğine işaret etmektedir.

Mevzuat Düzenlemeleri

2020 yılında eğitim sistemi ile ilgili bir kanun, 19 yönetmelik ve 7 yönerge yayımlandı. Yük­seköğretim Kanunu ile Bazı Kanunlarda De­ğişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile üniver­sitelerde, ilk ve ortaöğretimde yaz tatilinde telafi eğitimi yapılabilmesi düzenlendi. Bu yıl içerisinde ön plana çıkan diğer düzenleme­lerden biri de rehberlik ve psikolojik danış­manlık alanı ile ilgili yayımlanan Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği, Rehberlik ve Araştırma Merkezi Yönergesi ve Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmet­leri Etik Yönergesi oldu. Salgın koşullarında eğitim ve öğretimde alınabilecek tedbirlere yönelik düzenlemelerin yapıldığı “Özel Eği­tim Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”te ayrıca özel eğitim okullarında öğrenim gören öğrenci­lerin velilerinin talepleri doğrultusunda sınıf tekrarı yapabileceklerine dair bir düzenleme yapıldı.

Öğrenme Kayıpları ve Telafi-Destek Materyalleri

Salgın süresince tartışılan konuların başında okula devam edemeyen, evden de eğitime erişim konusunda dezavantajlı durumdaki öğrencilerin öğrenme kayıplarının telafisinin nasıl yapılacağı konusu geldi. Yaz boyu eğiti­min devam etmesi, okulların erken açılması, günlük ders saatlerinin artırılması gibi birçok yöntem konuşuldu. Ancak bunların hemen hiçbirisi gerçekleştirilemedi.

Öğrenme kayıplarını en aza indirmek ama­cıyla MEB bir dizi yayın hazırlayarak öğrenci­lere ücretsiz ulaştırdı. Okuma metinlerinden yabancı dil öğrenme setlerine kadar geniş bir yelpazede hazırlanan bu eserlerin öğ­rencilere ne düzeyde ulaştığı ve öğrenme kayıplarını ne düzeyde azalttığı araştırılması gereken bir konu olarak kaldı.




Genel Değerlendirme

Geride bıraktığımız yıl, büyük oranda salgın gündemi ile dolu olsa da eğitim alanında yaşanan gelişmeler, eğitimde önceliklerin billurlaşmasına imkân ta­nıdı. Yıl boyunca meslek liseleri, özel eğitim, BİLSEM’ler ve okul öncesi eğitimin yaygınlaştırılması, güçlendirilmesi ve çeşitlendirilmesine yönelik çalışmalar yapıldı. Bu alanlarda yapılan çalışmaların eğitime erişim, eğitim ortamlarının zenginleştirilmesi ve yaygınlaştırılması ve içerik üretimi bakımından eğitim sis­teminin zayıf yanlarına yönelik olduğu söylenebilir.

Salgın sebebiyle merkeziyetçiliğin de belirginleştiği 2020’de çok sayıda eğitim destek materyalinin üretilmiş olmasının, merkeziyetçi politika ve bakış açısının belirgin bir görüntüsü olduğu söylenebilir. 2020’de rehberlik ve danışma hiz­metleri alanında yapılan mevzuat düzenlemeleri ise okulların güncel işlevleri ve misyonlarına yönelik bir vurgunun yansıması olarak kabul edilebilir. Nite­kim rehberlik ve danışmanlık hizmetleri de eğitimin niteliğinin artırılması bakı­mından öncelik alanlarından biri olarak son yıllarda daha fazla gündeme gelen konulardan biri olmaktadır.