EĞİTİM ALANINDAKİ ENTELEKTÜEL BİRİKİM

Bilimsel Toplantılar

Türkiye merkezli ulusal ve uluslararası dü­zeyde yurt içinde ve yurt dışında her yıl 300’e yakın eğitim konulu bilimsel toplantı düzenlendiği tahmin edilmektedir. 2020 yılı­nın ilk aylarında bilimsel toplantılar yüz yüze gerçekleştirilirken Mart ayında ülkemizde de etkisini gösteren salgın nedeniyle bilimsel toplantıların birçoğu iptal edildi. Bazıları da çevrimiçi ortamlara taşındı.

19. Geleneksel Eğitim Sempozyumunda “eğitim gündemindeki yeni akımlar”, EURIE Avrasya Yükseköğretim Zirvesinde ise “yük­seköğretimde uluslararasılaşma” konusu tema olarak seçilmiştir. Eğitim bilimleri ala­nında öğrenim gören öğrencilerin düzen­lediği MEF Üniversitesi Uluslararası Eğitim Bilimleri Öğrenci Konferansı, salgın nede­niyle Mart ayından gerçekleştirilememiş ve Mayıs ayında çevrimiçi ortamda gerçek­leştirilmiştir. COVID-19 Sürecinde Eğitimde Yeni Normlar Uluslararası E-Kongresi, salgın döneminde eğitimin dönüşümünü konu al­mıştır. ERG tarafından 2004 yılından bu yana gerçekleştirilen İÖK, bu yıl çevrimiçi ortam­ da gerçekleştirildi. 11. International ELT Re­search Conference 2020’de dil öğretiminde kullanılan yeni teknolojilere odaklandı. Yüz yüze gerçekleştirilen 13. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresinin ana teması Global Krizler Çağında Eğitim Araştırmaları: göç, çe­şitlilik ve bütünleşme olarak belirlendi. MEB tarafından gerçekleştirilen Yeni Normal Sü­recinde Erken Çocukluk Eğitimi Çalıştayında yeni dönemde erken çocukluk eğitiminin nasıl daha etkin yapılabileceği tartışıldı. 7. International Eurasian Educational Resear­ch Congress’in teması ise Eğitimin Geleceği ve 21. Yüzyıl Becerileri, Uluslararası Pegem Eğitim Kongresinin teması ise Toplumsal Vic­danın Geliştirilmesinde Eğitimin Rolü olarak belirlendi. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Eği­tim Bilimleri Sempozyumunda sosyal beşe­ri ve idari bilimler, eğitim bilimleri, filolojisi, güzel sanatlar, sağlık ve spor bilimleri, hu­kuk, ilahiyat ve diğer sosyal bilim alanları bil­dirileri kabul edildi. 2nd ILTERG Conference farklı alanlarda çalışan tüm İngilizce öğretici­lerini bir araya getirdi. Eğitim alanının seçkin kişilerini bir araya getiren 4. Yarının Eğitim Zirvesi bu yıl PISA direktörünü de ağırladı.

Raporlar

2020 yılında Türkiye’de eğitim konusunu çe­şitli boyutlarıyla ele alan 24’ü ulusal 3’ü ulus­lararası olmak üzere 27 eğitim raporu yazıldı. Sendikalar, politika merkezleri, STK’lar, ulusal ya da uluslararası kurum ve kuruluşlar tara­fında hazırlanan raporların bir kısmı hazırda­ki verilerin analizine odaklanırken bir kısmı da yeni veriler ya da saha izlemeye dayalı metinler oldu.

Eğitim Bir-Sen, 2020 yılında beş adet eği­tim raporu yayımladı. Eğitim Bir-Sen’in Mart ayında yayınladığı araştırma raporu kadın öğretmenlerin çalışma hayatını ele aldı. İki adet izleme ve değerlendirme raporu K-12 ve yükseköğretime yönelikti. İki değerlen­dirme raporunda da genel olarak eğitime erişim, katılım, eğitim ortamları, eğitimci­ler ve finansman gibi konular istatistiklerle desteklenerek ele incelendi. Ağustos ayında yayımlanan “COVID-19 Salgınının Gölgesin­de Eğitim: Riskler ve Öneriler” adlı raporda dünyada ve Türkiye’de uzaktan eğitimin du­rumu öncelikle ele alınarak salgında okulla­rın kapatılmasının etkileri ve açılma ihtimali değerlendirilerek öneriler sunuldu. Eylül ayında yayımlanan “Pandemi Sürecinde Okulları Güvenle Açmak: Öğretmen ve Veli Araştırması” adlı araştırma raporu ile Türki­ye’de kamu kurumlarında temel eğitim ve ortaöğretimde görevli öğretmenler ve bu kurumlarda okuyan öğrencilerin velilerine online anket uygulanarak bu süreçte gerçek­leştirilen uzaktan eğitimin ne kadar verimli olduğu incelendi.

Eğitim Reformu Girişimi’nin 2020 yılında beş adet izleme raporu yayımladı. Eğitim İzleme Raporu adı altında yayımlanan raporlarda eğitimin içeriği, öğretmenler, eğitim ortam­ları, öğrenciler ve eğitime erişim ve eğitim yönetişimi ve finansmanı konularına ayrı ayrı odaklandı.

MEB 2020 yılında “Öğretim Programlarını Değerlendirme Raporu”nu yayımladı. Öğ­retim Programlarını Değerlendirme Rapo­ru’nda tüm sınıf düzeylerinde uygulamaya konulan otuz bir dersin öğretim programı öğretmen görüşlerine başvurularak değer­lendirildi ve öneriler sunuldu. 2021 yılının ilk gününde ise Eğitimde Bu Yıl 2020 adlı alma­nak yayımlandı.

Öncü Okul Yöneticileri Derneği’nin Temmuz ayında “Türkiye Okul Yöneticileri Raporu 2020”yi yayımladı. Raporda okul yöneticiliği alanı ile ilgili 2019 yılı istatistiklerine ve Türki­ye genelinde okul yöneticilerinin durumunu betimlemek amacı ile yapılan Okul Yönetici­leri Araştırması’nın bulguları sunularak uz­manların analiz, değerlendirme ve görüşle­rine yer verildi.

Saadet Partisi, Kasım ayında “Türkiye’de Öğ­retmenlik” adlı raporu yayımladı. Raporda öğretmenlerin mali haklar ve çalışma koşul­ları gibi birçok sorun sıralandı ve bu sorun­lara yönelik çözüm önerilerinde bulunuldu.

Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfının (SETA) 2020 yılı Kasım ayında ya­yımlanan “İş Gücü Piyasası Mesleki Eğitim Uyumunda: Bölgesel Markalaşma Modeli” ve Ocak ayında yayımlanan “Üç Bileşenli Eğitim-İstihdam Dengesi Modeli: Kastamonu Örneği” adlı iki raporu bulunmaktadır. 2021 Ocak ayında SETA’nın yayımlanan bir diğer raporu da 2020’de Türkiye’dir. Raporda eğitimin de içinde bulunduğu sekiz alan ele alınmakta­dır. Millî Eğitim ve Yükseköğretim olmak üze­re iki bölümde incelenerek eğitime erişim ve salgın sürecinde gerçekleşen uygulama ve kararlar ele alındı.

TEDMEM’in Şubat ayında “2019 Eğitim De­ğerlendirme Raporu” yayımlandı. Raporda eğitime erişim, öğretmen istihdamı, ulusla­rarası sınavlar ve eğitim alanlarında yapılan düzenlemeler gibi çeşitli konular ele alındı. Ağustos ayında “COVID-19 Sürecinde Eğitim” adlı rapor yayımlandı. Raporun içeriğinde çeşitli ülkelerde eğitim kademelerine göre öğrenmenin sürdürülmesine yönelik alınan tedbirlerin yanı sıra Türkiye genelinde eğiti­min her kademesinde COVID-19 sürecinde yaşanan gelişmeler, sorunlar ve bu sorunlara yönelik çözüm önerileri sunuldu.

Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı, Eylül ayında uzaktan eğitim pilot programının değerlen­dirme raporunu; Mayıs ayında ise COVID-19 döneminde TEGV çocuklarının uzaktan eği­tim durumlarının değerlendirme raporunu yayımladı.

Yükseköğretim Kurulunun 2020 yılında ya­yımladığı iki raporu bulunmaktadır. Temmuz ayında 2019’un “Üniversite İzleme ve Değer­lendirme Genel Raporu” yayımlanmıştır. Ara­lık ayında ise yükseköğretimde 2020 yılında yapılan çalışmalar paylaşıldı.

2020 yılında yayımlanmış üç adet uluslara­rası eğitim raporu bulunmaktadır. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü, 2020 yılı Eylül ayında her sene yayımlanan “Bir Bakışta Eği­tim 2020” raporunu yayımladı. Raporda Tür­kiye özelinde yazılan bölümde mesleki eği­time katılım ve sonuçları, yükseköğretime artan talep, eğitim yatırımları ve öğretmen­lerin çalışma koşulları konularına yer veril­di. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütüne ait “Küresel Eğitim İzleme Raporu 2020” yayımlandı. Geniş bir içeriğe sahip olan raporun istatistiklerinde Türkiye de dâ­hil olmak üzere birçok ülkeye yönelik bilgi aktarılmaktadır. 2020 yılında yayımlanan bir diğer uluslararası rapor ise Türkiye’nin şimdi­ye kadar en yüksek performansını gösterdiği “TIMSS 2019 raporu”dur.

Tezler

YÖK Ulusal Tez Merkezi veritabanı üzerinden eğitim ve öğretim konulu filtreleme ile 2020 yılında yayımlanmış 612 doktora, 2464 yüksek lisans ve 1 adet sanatta yeterlilik tezine ulaşıl­mıştır. Eğitim Bilimleri ve Öğretmen Yetiştir­me alanında 2020’de hazırlanan tezler bilim dallarına göre ayrıca taranmıştır. Taramaya tasnif zorlukları sebebiyle din eğitimi ve mes­leki eğitim gibi bazı alanlar dahil edilmemiştir.

YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanının imkan­ları çerçevesinde yapılan taramada 2020 yılı boyunca Eğitim Bilimleri ve Öğretmen Yetiş­tirme alanında toplam 1255 yüksek lisans tezi ve 292 doktora tezi hazırlandığı görülmüştür. En fazla yüksek lisans ve doktora tezi hazırla­nan ilk üç alan eğitim yönetimi, matematik ve fen eğitimi ve psikolojik danışmanlık ve reh­berlik alanları olmuştur.

2020’de Türkiye’de yüksek lisans düzeyinde hazırlanan toplam 25090 ve doktora, tıpta uz­manlık ve sanatta yeterlilik alanlarında hazır­lanan toplam 11166 tez ile orantılandığında eğitim-öğretim alanındaki tezlerin toplam tez sayısına oranı yüksek lisans düzeyinde yakla­şık % 10, doktora düzeyinde yaklaşık % 5’tir.

Genel Değerlendirme

Türkiye’de eğitime yönelik entelektüel ve politik ilgi artarak devam ediyor. 2020’de eğitim alanında basılan kitap, yeni çıkan dergi sayısı, hazırlanan tez ve yayımlanan raporların sayısının arttığı görülmektedir. Bununla beraber bilim­sel toplantı sayısında salgın sebebiyle önemli bir azalma gerçekleşti.

Toplumun eğitime ilgisinin bir yansıması olan eğitim alanında faaliyet göste­ren derneklerin, vakıfların, sendikaların, girişimlerin ve platformların da sayısı­nın arttığı görülmektedir. Diğer taraftan fakülte ve bölüm sayılarında son yıllar­da bir durağanlaşma olduğu söylenebilir.

MEB’in öğretmenlerin bilimsel çalışmalarına ek puan hakkı veren mevzuat dü­zenlemesinin ardından öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin bilimsel çalışma­lara yönelik ilgisinin artacağı öngörülmektedir. Ancak bu konuda da kurumsal bir veriye ya da bir analize ulaşılamadı. Diğer taraftan Danıştayın MEB’in 19 Ha­ziran 2020’de yaptığı düzenlemeye ilişkin 19 Kasım 2020’de yürütmeyi durdur­ma kararı vermesinin ardından henüz yeni bir düzenleme de yapılmış değil. Bu durumun öğretmenlerin mesleki gelişimleri kadar eğitim alanındaki entelek­tüel birikime ne düzeyde bir etkisinin olacağı gelecek yıllarda görülebilecektir.